Beypazarı'nda restorasyon çalışmaları 10 Mayıs 2000 tarihinden itibaren başlamış olup 500 adet tarihi ev restore edilmiştir. Yaklaşık 1000 evin Restorasyon çalışmalarının bitirilmesi amaçlanmaktadır. Beypazarı evleri genellikle üç katlıdır. Taşıyıcı sistemi örten ahşap pervazlar harç sıva ile sıvanmıştır. Evlerin zemin katları taş, üst katları ahşap iskelet içine ahşap veya kerpiç dolgu sistemle yapılmıştır. Kuzeye gelen cephelerde dolgu kerpiçtir, Ocaklı duvarlarda kerpiç kullanılır. Bölme duvarları bağdadi yapılmıştır.
Yapı sisteminde Beypazarı özelliği diyebileceğimiz bir durum göze çarpar;
Evlerin büyük çoğunluğunda zemin taş duvarları taşıyıcı nitelikte değildir. Bir üst kat, cepheden de izlenen dikmeler üzerinde taşınmaktadır. Bunun nedeni ise yangın sonrası zemin katlar yıkılmış ancak dayanıklılığını kaybetmemişlerdir. Evler yeniden yapılırken bu durum değerlendirilmiş, taş duvarlar onarılarak koruyucu nitelik kazandırılmış, üst katların yükü verilmemiş, yük iki metre aralıkla ve 49 cm toprağa gömülü 75 cm.lik taş pabuçlar üstüne konan bu dikmelere yerleştirilmiştir.Evlerin dışa dönüklüğü çıkmalarla sağlanmıştır. Çıkmalar kat boyunca ortadan, yandan, iki yandan gönye türünde çeşitli tiplerden oluşurlar. Bazen bir cephede birkaç tür birden görülür. Bu evin planı ve konumuna bağlıdır. Çıkma alt payandaları ahşap kaplamalarla şekillendirilmiştir.
Cephelerdeki pencere ve kapılar yörede aynı özellikleri gösterirler. Pencereler 1/2 – 1/1.5 oranında dikdörtgen veya kemerli, dörtlü veya altılı bölmeli, giyotin veya iki kanatlıdırlar. Çoğu evde pencere pervazının üstü üçgen bitirilmiştir. Pencerelerde ahşap ve demir korkuluklar yaygındır. Ancak, kafes, cumba ve kepenk gibi elemanlar da az olmakla beraber mevcuttur. Kapılar çift ya da tek kanatlı üstü ahşap kafeslidir. Bu kafesli açıklık zemin kata hava ve ışık sağlar.
Alaturka kiremitli olan çatılar bugün hızla, hafif ve ucuz bir malzeme olan oluklu saca dönüşmektedir. Saçakların alt kısmı genellikle açıktır. Tavan arasındaki mahallin çatıdan yükselerek çıkması yapıya farklı bir görünüm kazandırır. Yerel dilde buna Guşgana denir. Bahçeli evlerin bir özelliliği olan bu mekan depolama vazifesi görür. Çatı arasının sofa üstüne gelen kesiminin bir bölümünü veya tamamını kapsar. Pencereleri genellikle cephe ile aynı düzendedir.
Evlerin planı yerel özelliklerle yoğrulmuş geleneksel Türk evi planını yansıtır. Dış sofalı, iç sofalı, orta sofalı plan tipleri görülür. Genellikle üç katlı olduğunu söylediğimiz Beypazarı evlerinin zemin katı taşlık ve buna bağlı ahır, samanlık, kiler gibi mekanlardan oluşur. Ayrıcı taşlığı bağlı bir diğer mekan da messandır. Büyük evlerde ya da konaklar da zemin katında taşlığa bağlı hizmetkar bölümü de bulunur. Zemin kat dışa ufak pencerelerle açılır. Taşlıkta bir yalak ve ocakta bulunmaktadır. Çok meyilli kesimlerde bundan faydalanılıp zeminin bir kısmına bodrum da yapılmıştır. Bu mekandan üst katlara ilk üç dört basamağa taş ahşap merdivenlerle ulaşılır.
Bazı evlerde zeminin üstünde 2-2.5 m yüksekliğinde bir ara kat mevcuttur. Bu kat tüm zeminin üstünü veya bir kısmını kaplar. Bu kattaki odaların dolap ve ocakları diğer katlara göre daha basit yapılmıştır. Mutfak da bu katta yer alır. Bazı hallerde ara kata ana merdiven dışında bir merdivenle ulaşılabilir. Bu kat genellikle kışlık olarak kullanılmaktadır.
Üst katlar asıl yaşama katlarıdır. Sofa (yerel dilde çardak) etrafında yer alan odaların dışında tuvalet, mutfak gibi servis mekanları da bulunur. Bu katlar daha özenle düzenlenmiştir. Sofa, sofaya bağlı oda eyvan, sekilik gibi plan elemanlarının cephede çıkmalar oluşturması değişik hareket ve karakterlerin gelişmesini sağlamıştır. Sofa bazı planlarda bir balkonla son bulur. Sofaya, hem daha iyi ışık alabilmek için hem de sofayı dıştan daha iyi vurgulayabilmek için geniş ya da kemerli pencerelerden yararlanılmıştır. Büyük evlerde esas katın üzerinde bir kat daha mevcuttur.(haremlik selamlık). Katlar arasındaki ulaşım farklı merdivenlerle gerçekleşir. Yerel dilde dönme dolap denilen servis dolabı ile de yatay ve düşey servis sağlanır.
Bu kat genellikle alttaki planın ve elemanlarının bir tekrarıdır. Alt katı iç sofa , üst katı orta sofalı olan evlerde vardır. Esas kattan Guşganası olan evlerde sofa ya da mutfaktaki merdiven aracılığı ile bu yere ulaşılır. Depo olarak kullanılan bu mekana bazen bir oda da eklendiği görülür, hatta bu odanın önünde balkon olabilir.
Geleneğe göre Beypazarı’ lılar dünyada yapacak bir şeylerinin kaldığını vurgulamak için üst katlarının bir kısmını ya da tamamını işlemeden bırakırlar. Buna yerel dilde Çandı yada Çantı derler. Ancak ihtiyaç olduğu hallerde bu mekanları tamamlıyorlar.
Kaynak için buraya tıklayınız.
{jcomments on}
